Το «δόγμα Νταβούτογλου» και η Μέση Ανατολή

Του Ιωαννη N. Γρηγοριαδη*
Η δυναμική εμφάνιση της Τουρκίας στα πολιτικά και οικονομικά πράγματα της Μέσης Ανατολής αποτελεί μια από τις σημαντικότερες συνέπειες της εφαρμογής του «δόγματος Νταβούτογλου». Είτε από το παρασκήνιο ως σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του πρωθυπουργού Ερντογάν είτε από το προσκήνιο ως υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, ο Αχμέτ Νταβούτογλου επεδίωξε και επέτυχε να άρει προκαταλήψεις δεκαετιών οι οποίες υποτιμούσαν τη σημασία της Μέσης Ανατολής για την τουρκική εξωτερική πολιτική.
Η στρατηγική αυτή εφαρμόστηκε με μια επιθετική πολιτική φιλίας και αναπτύξεως των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων. Πάλαι ποτέ ορκισμένοι εχθροί της Τουρκίας, όπως η Συρία και οι Κούρδοι του βορείου Ιράκ, μετετράπησαν σταδιακώς σε προνομιακούς οικονομικούς εταίρους. Τα ΜΜΕ...
απετέλεσαν κύριο μοχλό αυτής της στρατηγικής. Δεν είναι τυχαίο ότι η τουρκική κρατική ραδιοτηλεόραση –μετά και τη λειτουργία του κουρδόφωνου καναλιού TRT Ses– εγκαινίασε προσφάτως το TRT Seba, το οποίο εκπέμπει αποκλειστικώς στην αραβική. Παράλληλα, η Μέση Ανατολή παραμένει ο καλύτερος πελάτης της τουρκικής τηλεοπτικής βιομηχανίας.
Η ενεργός εμπλοκή της Τουρκίας στα μείζονα πολιτικά προβλήματα της περιοχής έχει επίσης αυξήσει τη δημοτικότητά της στη Μέση Ανατολή. Η λήψη αποστάσεων από τη δυτική πολιτική ενίσχυσε την εικόνα της ως «αδέσμευτης δυνάμεως» και παράγοντος περιορισμού της επιρροής των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ. Αυτό έγινε σαφές τόσο κατά την κρίση στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις λόγω της ισραηλινής επιθέσεως στον στολίσκο της Γάζας όσο και κατά την αντιπαράθεση μεταξύ Δύσεως και Τουρκίας λόγω της τουρκικής θέσεως για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Αν λοιπόν το «δόγμα Νταβούτογλου» προέβλεπε την ανάδειξη της Τουρκίας σε περιφερειακή ηγετική δύναμη στη Μέση Ανατολή, θα μπορούσε να πει κανείς ότι πλησίασε στον σκοπό του. Ωστόσο η επιτυχία αυτή είναι βραχυπρόθεσμη και ίσως αποδειχθεί τελικώς εφήμερη. Κλειδί παραμένει η επιδέξια ισορροπία μεταξύ της μεσανατολικής και της ευρωπαϊκής πολιτικής της Τουρκίας. Αν η Τουρκία συρθεί στο πεδίο των αντιπαραθέσεων της Μέσης Ανατολής και σταδιακώς χάσει τον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό, η θετική εικόνα μπορεί σύντομα να ανατραπεί. Τα κύρια στοιχεία που καθιστούν ελκυστική την Τουρκία στη Μέση Ανατολή, η ισχυρή οικονομία, το δημοκρατικό πολίτευμα και η δυνατότητα συμβολής στην επίλυση των περιφερειακών διενέξεων, είναι ακριβώς αυτά που χρειάζονται περισσότερο τη διατήρηση ισχυρών στρατηγικών δεσμών με τη Δύση, τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Μια «αδέσμευτη», «τριτοδρομική» Τουρκία λίγα ουσιαστικά θα είχε να προσφέρει στους Μεσανατολίτες γείτονές της. Και στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία εξακολουθεί να χρειάζεται τη Δύση περισσότερο από ό,τι η Δύση την Τουρκία.
* Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ
kathimerini.gr