Άγνωστες μορφές του Ελληνισμού: Αγαθοκλής – η εκστρατεία στην Καρχηδόνα

Την 14^η Αυγούστου του 310 π.Χ., το λιμάνι και η πόλη των Συρακουσών είναι αποκλεισμένα από ισχυρές Καρχηδονιακές δυνάμεις από γη και θάλασσα. Η πείνα και η απελπισία σκεπάζουν σαν μαύρο πέπλο την αρχόντισσα της Σικελίας. Οι στρατιώτες φυλάνε μέρα και νύχτα τα 32 χιλιομέτρων θεόρατα τείχη που κυκλώνουν την πόλη σαν τεράστιο φίδι. Οι κάτοικοι κοιμούνται και ξυπνούν με μια και μόνο έγνοια: πότε θα σπάσει η Καρχηδονιακή πολιορκία και θα έρθουν τα πλοία που θα φέρουν το πολυπόθητο σιτάρι.

Ένας άνθρωπος όμως, μένει ξάγρυπνος και καταστρώνει σχέδια για το πως θα αντιστρέψει την κατάσταση. Αυτός είναι ο ηγέτης της πόλης, ο Αγαθοκλής. Το σχέδιο που καταστρώνει... δεν έχει όμοιό του στην ιστορία. Σκοπεύει να μεταφέρει τον πόλεμο με τους Καρχηδόνιους στο έδαφός τους, δηλαδή, έξω από τα τείχη της Καρχηδόνας. Ετοιμάζει τον στρατό και τον στόλο του χωρίς να πει σε κανέναν τον προορισμό. Τον στρατό του τον αποτελούν 13.500 άνδρες. Από αυτούς οι 3.500 είναι Συρακούσιοι και υπόλοιποι 10.000 απελεύθεροι δούλοι, Έλληνες και ξένοι μισθοφόροι.

Αφού πρώτα τακτοποιεί όλα τα διαδικαστικά σχετικά με την διοίκηση των Συρακουσών τον καιρό της απουσίας του, επιβιβάζει όλο τον στρατό του στις ταχυκίνητες τριήρεις που βρίσκονται στον μικρό λιμένα των Συρακουσών. Σύντομα θα εμφανιστούν στο πέλαγος τα σιταγωγά (μεταφοράς σιταριού) πλοία. Ο Καρχηδονιακός στόλος τα καταδιώκει για να μην σπάσουν την πολιορκία. Αυτή ήταν η στιγμή που ζητούσε ο Αγαθοκλής. Διατάσσει τα πλοία του να βγουν από το λιμάνι με όλη τους την ταχύτητα και να πάρουν κατεύθυνση βόρεια, για να μην καταλάβουν οι Καρχηδόνιοι το σχέδιό του. Πλέει στην αντίθετη κατεύθυνση από την Καρχηδόνα. Ο εχθρικός στόλος καταδιώκει απηνώς τους Συρακούσιους για 7 μέρες και 7 νύχτες παραπλέοντας όλη την Σικελία. Οι Καρχηδόνιοι δεν μπορούν να πλησιάσουν τους Έλληνες, μιας και τα πλοία τους είναι πιο γρηγορόπλοα από τα δικά τους.

Όταν οι Καρχηδόνιοι αντιλαμβάνονται το σχέδιο του Αγαθοκλή, είναι αργά πια γι’ αυτούς. Ο στόλος των Συρακουσίων έχει φτάσει ήδη στην καρχηδονιακή επικράτεια και αποβιβάζεται σε ερημική παραλία. Ο Αγαθοκλής διατάζει στρατό και πληρώματα να κάψουν τα πλοία. Οι άνδρες πιστεύουν πως τον χτύπησε τρέλα σταλμένη από τους θεούς. Για να δικαιολογήσει ο Αγαθοκλής αυτήν την «παράλογη» ενέργειά του, τους λέει πως αυτό είναι ένα ολοκαύτωμα στην Θεά Δήμητρα, την προστάτιδα της Σικελίας και την κόρη της Περσεφόνη. Ο πραγματικός λόγος βέβαια ήταν άλλος. Δεν θέλει οι άνδρες του να έχουν στο μυαλό τους το ενδεχόμενο της ήττας και την ελπίδα των πλοίων, αλλά να ξέρουν πως μόνο να νικήσουν μπορούν. Επίσης, τα έκαψε και για να μην αφήσει μια μεγάλη φρουρά να τα φυλάει.

Ο στρατός του Αγαθοκλέους ξεκινάει την μεγάλη περιπέτεια στην Καρχηδονία γη, κυριεύοντας την μια πόλη μετά την άλλη. Οι Καρχηδόνιοι φοβισμένοι ζητούν την προστασία πίσω από τα μεγάλα τείχη τους που τα επανδρώνουν με πλήθος στρατού. Ο πανικός πλέον έχει κυριεύσει τον λαό της Καρχηδόνας. Από που ξεφύτρωσε αυτός ο Ελληνικός στρατός; Και τι γυρεύει εδώ; Πρώτη φορά στα 500 χρόνια της ιστορίας της πόλης, ένας στρατός είναι τόσο κοντά στα τείχη της.

Στο μεταξύ ο αήττητος Αγαθοκλής συνεχίζει να λεηλατεί και να καταστρέφει την πλούσια ενδοχώρα. Καταλαμβάνει τον Τύνητα, μια πόλη που απέχει μόνο 12 χιλιόμετρα από την Καρχηδόνα κι έτσι αποκόπτει τον δρόμο που οδηγεί προς αυτήν.

Γενική απελπισία επικρατεί εντός των τειχών, διότι δεν ξέρουν τι τους ξημερώνει. Νομίζουν πως ο στόλος τους έχει καταστραφεί. Όταν όμως, ο καρχηδονιακός στόλος εμφανίζεται, η ελπίδα ξαναγεννιέται. Ο στόλος φέρνει μαζί του και τα έμβολα (ορειχάλκινες αιχμές που υπήρχαν στα μπροστινά μέρη των πολεμικών πλοίων για να επιτίθενται σε εχθρικά πλοία) από τα καμένα πλοία του στόλου του Αγαθοκλή. Μαθαίνοντας τα καλά νέα αναθαρρούν και παρατάσσουν 30.000 πεζούς, 2.000 άρματα και 1.000 ιππείς έξω από τον Τύνητα. Ο στρατός τους βέβαια, αν και διπλάσιος από των Ελλήνων, δεν είναι τόσο αξιόμαχος. Οι Καρχηδόνιοι τοποθετούν τους 1.000 επίλεκτους του στρατού τους, τον «Ιερό Λόχο», στο δεξί κέρας της παράταξης. Βάζουν τον υπόλοιπο στρατό τους αριστερά και μπροστά από τους πεζούς τα 2.000 άρματα και τους 1.000 ιππείς.

Ο Αγαθοκλής παρατάσσει και αυτός τον στρατό του. Στις υπώρειες του λόφου τοποθετεί 500 τοξότες και σφενδονηστές από τα αριστερά,1.000 επίλεκτους ιππείς με επικεφαλής τον ίδιο, 3.000 Σαυνίτες μισθοφόρους (φυλή της νοτίου Ιταλίας) και 3.000 Έλληνες μισθοφόρους, όλοι στο αριστερό κέρας απέναντι από τον «Ιερό λόχο» των Καρχηδονίων. Στο δεξιό του κέρας τοποθετεί τους 3.500 Συρακούσιους και τους 2.000 πεζούς μαζί με τους υπόλοιπους τοξότες και σφενδονηστές.

Οι Καρχηδόνιοι χωρίς χρονοτριβή εξαπολύουν το πιο θανάσιμο όπλο τους, τα 2.000 πολεμικά άρματα, όμως οι στρατιώτες του Αγαθοκλή είναι καλά εκπαιδευμένοι και δεν λιποψυχούν. Κάνουν ό,τι έκαναν και οι Μακεδόνες πρόγονοί τους 21 χρόνια πριν στην μεγαλειώδη μάχη των Γαυγαμήλων.

Ανοίγουν με τάξη τις γραμμές τους και αφήνουν τα άρματα να περάσουν ανάμεσα τους. Οι τοξότες και οι σφενδονηστές με τα φονικά βλήματα που εξαπολύουν καταστρέφουν πολλά εχθρικά άρματα. Άρματα, ηνίοχοι και αναβάτες γίνονται ένα κουβάρι. Η εξόντωσή τους έλαβε χώρα στα μετόπισθεν της παράταξης του στρατού του Αγαθοκλή. Τα υπόλοιπα άρματα βλέποντας την αποτυχία της τακτικής και την καταστροφή, γυρνάνε πίσω αναζωπυρώνοντας το αίσθημα του φόβου στους υπόλοιπους Καρχηδονίους.

Τώρα έρχεται η σειρά του πολυάριθμου καρχηδονιακού ιππικού να επιτεθεί. Ο Άννωνας και ο Βομίκλας, οι δυο στρατηγοί των Καρχηδονίων, διατάσσουν ταυτόχρονα με το ιππικό επίθεση του «Ιερού Λόχου» τους στον Αγαθοκλή. Το ιππικό όμως, δεν καταφέρνει τίποτα το αξιόλογο. Έπεσε στην φάλαγγα των Ελλήνων που σαν τείχος σταμάτησε την ορμή του. Η μάχη είναι πεισματώδης, με τους Καρχηδόνιους να πέφτουν νεκροί όπως τα φύλλα των δένδρων το φθινόπωρο. Ο Αγαθοκλής με το άλογό του πολεμάει στην πρώτη γραμμή και με το δόρυ του πετσοκόβει τους εχθρούς. Η σκόνη από την μάχη σηκώνεται σαν μια τεράστια σπονδή στους Έλληνες θεούς. Οι τοξότες και οι σφενδονηστές με τις εύστοχες βολές τους ρίχνουν νεκρό τον στρατηγό τους, τον Άννωνα, ενώ ο Βομίκλας, ο άλλος στρατηγός, βλέποντας ότι ο στρατός του ηττάται σε όλη την γραμμή του μετώπου, διατάζει υποχώρηση. Ο πανικός μεταδίδεται σαν φωτιά σε πευκοδάσος και οι Καρχηδόνιοι τρέχουν σαν τρελοί να βρουν σωτηρία στα τείχη. Ο Αγαθοκλής τους καταδιώκει και δεν δείχνει κανένα έλεος στους Φοίνικες. Την στιγμή της γενικής υποχώρησης, εγκαταλείπει την μάχη ακόμη και ο Ιερός λόχος.

Οι δάφνες στεφανώνουν τα κεφάλια των Ελλήνων και των ξένων μισθοφόρων, άλλα περισσότερο απ’ όλους τον ίδιο τον  Αγαθοκλή. Η νίκη είναι μεγαλειώδης κι όλοι επευφημούν τον Αγαθοκλή. Οι βάρβαροι άφησαν στο πεδίο της μάχης 3.000 νεκρούς, ενώ οι Έλληνες και οι ξένοι μισθοφόροι μόνον 200. Αργότερα, στο εγκαταλελειμμένο στρατόπεδο των Καρχηδονίων, οι Έλληνες βρήκαν 20.000 χειροπέδες που προορίζονταν για τους ίδιους.

Αυτός λοιπόν ήταν ο περίφημος στρατηγός Αγαθοκλής, που πρώτος απ’ όλους επιτέθηκε στο έδαφος της ίδιας της Καρχηδόνας και παρά λίγο να την εκπορθήσει.

Αίας ο Τελαμώνιος