Πλάτων

Ο Πλάτων γεννήθηκε στην Αθήνα, κατά πάσα πιθανότητα το 427π.Χ. Η οικογένειά του ήταν ευγενής και οι πρόγονοί του, τόσο από την πατρική πλευρά όσο και από την μητρική, ήταν επιφανείς. Του έδωσαν τη φυσική και πνευματική αγωγή των νέων της εποχής του. Φαίνεται ότι ακολούθησε μαθήματα του Κρατύλου, μαθητού του Ηράκλειτου. Το 407π.Χ. συνέβη το σπουδαιότερο γεγονός της ζωής του, η συνάντησή του με τον Σωκράτη. Τότε ο δάσκαλος ήταν 63 χρονών και ο μαθητής 20. Επί 8 χρόνια, παρακολούθησε την διδασκαλία του Σωκράτη. Λίγο μετά την....

πτώση των Τριάκοντα τυράννων, κατηγορήθηκε από τρεις συκοφάντες ότι διέφθειρε τους νέους και ότι δεν πίστευε στους θεούς της πόλης. Καταδικάζεται σε θάνατο, αρνείται να δραπετεύσει και πίνει το κώνειο το 399π.Χ. Ο Πλάτων δεν παρευρίσκεται στις τελευταίες στιγμές του δασκάλου του, που μας τις περιγράφει στον Φαίδωνα. Αυτή όμως την σκανδαλώδη αδικία την θεώρησε σαν το πιο χαρακτηριστικό τύπο αδικοπραγίας, που κάθε φιλόσοφος θα έπρεπε να εμποδίσει την επανάληψή της. Επειδή, σαν μαθητής του φιλοσόφου, κινδύνευε να έχει ενοχλήσεις, φεύγει με μερικούς φίλους στα Μέγαρα, όπου τους υποδέχεται μία περίφημη Σχολή και όπου συναντούν και τον Ευκλείδη τον Μεγαρέα. Η διάρκεια της διαμονής του σ’ αυτή την γειτονική στην Αθήνα πόλη δεν είναι ακριβώς γνωστή, αλά πιθανώτατα θα διήρκεσε τρία χρόνια. Από εκεί ο Πλάτων φεύγει για την Αφρική, μένει στην Αίγυπτο, ύστερα πηγαίνει στη Κυρηναϊκή, όπου συναντά τον Αρίστιππο τον Κυρηναίο και τον μαθηματικό Θεόδωρο. Σχετικά με την συνέχεια των ταξιδιών του, οι βιογράφοι δίνουν διαφορετικές πληροφορίες. Άλλοι νομίζουν ότι επέστρεψε κατ’ ευθείαν στην Αθήνα, άλλοι ότι πήγε στη Νότιο Ιταλία για να συναντήση τους Πυθαγόρειους και μάλιστα τον Αρχύτα τον Ταραντίνο. Είναι πιθανό, σ’ αυτή την εποχή της ζωής του, ο Πλάτων να έγραφε τα έργα: Ιππία Ελάσσονα, Αλκιβιάδη, Απολογία, Ευθύφρονα, Κρίτωνα, Ιππία Μείζονα, Χαρμίδη, Λάχη, Λύσι, Πρωταγόρα, Γοργία και Μένωνα.

Γύρω στα 388, ο Πλάτων εγκαταλείπει την Ιταλία (ή Αθήνα, σύμφωνα με την άλλη εκδοχή) και έρχεται στη Σικελία. Εκεί, στις Συρακούσες, ήταν τύραννος ο Διονύσιος ο Πρεσβύτερος, Έλληνας από απλή οικογένεια, που, αφού κατατρόπωσε τους Καρχηδονίους, έγινε απόλυτος άρχοντας της Σικελίας. Η Αυλή του ήταν πολυτελέστατη και οι ακολασίες του πολυάριθμες. Αλλά ο Διονύσιος έγινε διάσημος. Ο Πλάτων γίνεται στενός φίλος του γυναικάδελφου του Διονυσίου, του Δίωνα, που είναι μανιώδης λάτρης της φιλοσοφίας και θαυμαστής των Σωκρατικών φιλοσόφων (φαίνεται ότι τότε, σύμφωνα με μία παράδοση, ο Πλάτων έλαβε γνώση των αποκρύφων βιβλίων της θεωρίας του Πυθαγόρα, που είχαν κυκλοφορήσει από τον Φιλόλαο). Τι έγινε, όμως, τότε στην πραγματικότητα; Μήπως ο Πλάτων κατηγόρησε τα έκλυτα ήθη της Αυλής; Ή γεννήθηκαν υποψίες στον Διονύσιο για τον νέο Αθηναίο, φίλο του γυναικάδελφού του; Τίποτε δεν ξαίρομε με ακρίβεια, ένα όμως είναι το γεγονός ότι ο Διονύσιος επιβίβασε τον Πλάτωνα σε ένα σπαρτιατικό πλοίο, που αναγκάστηκε (από την τρικυμία ή από σχέδιο του Διονύσιου) να σταματήση στην Αίγινα, που εκείνη την εποχή ήταν σε εμπόλεμο κατάσταση με τους Αθηναίους. Ο Πλάτων πουλήθηκε για δούλος. Ευτυχώς, τον αναγνώρισε ο Αννίκερις, που τον είχε άλλοτε συναντήσει στην Κυρήνη, και τον εξαγόρασε και τον απελευθέρωσε. Έτσι, ο Πλάτων, το 387π.Χ., παίρνει την άδεια να γυρίση πίσω στην Αθήνα. Αγοράζει ένα Γυμνάσιο με κήπο στο βορειοδυτικό μέρος της πόλης και ιδρύει εκεί μια Σχολή: Την Ακαδημία. Πρόκειται για την πρώτη Φιλοσοφική Σχολή ωργανωμένη σαν Πανεπιστήμιο με καταστατικό, κανονισμούς, κατοικίες φοιτητών, αίθουσες παραδόσεων, μουσείο, βιβλιοθήκη κλπ. Από όλα τα μέρη της Ελλάδας και από τον μεσογειακό κόσμο έρχονται να παρακολουθήσουν τα μαθήματα του Πλάτωνα. Τότε, ασφαλώς, ο Πλάτων γράφει τα έργα: Φαίδωνα, Συμπόσιο, Φαίδρο, Ίωνα, Μενέξενο, Ευθύδημο, Κρατύλο και αρχίζει την Πολιτεία.

Το 367π.Χ., πεθαίνει ο Διονύσιος ο Πρεσβύτερος και ανεβαίνει στον Θρόνο ο Διονύσιος ο Δεύτερος, ο Νεώτερος, που ήταν μόλις 30 χρονών και δεν είχε ιδέα από πολιτική. Ο Δίων προσκαλεί και πάλι τον Πλάτωνα και του παρουσιάζει τις δυνατότητες να πραγματοποιήση πολιτικές μεταβολές και να εφαρμόση τις αγαπητές του ιδέες. Ο Πλάτων, αφού ανάθεσε την διεύθυνση της Ακαδημίας στον Εύδοξο, σπεύδει στην πρόσκληση. Ο Διονύσιος τον υποδέχεται πολύ καλά και μάλιστα φέρεται σαν ένας πειθαρχικός μαθητής. Πολύ σύντομα, όμως, θεωρεί τον Πλάτωνα και τον Δίωνα σαν πιθανούς ανταγωνιστές του και εξορίζει πρώτα τον Δίωνα και κατόπιν τον Πλάτωνα, αφού τον κράτησε για λίγο αιχμάλωτο. Υπόσχεται ότι θα φέρη σύντομα πίσω και τους δύο. Τότε ο Πλάτων μένει στην Αθήνα 6 χρόνια και γράφει πιθανόν τα έργα: Παρμενίδη, Θεαίτητο, Σοφιστή, Πολιτικό και Φίληβο.

Το 361π.Χ., ο Διονύσιος προσκαλεί πάλι τον Πλάτωνα. Ο Πλάτων αναθέτει την διεύθυνση της Ακαδημίας στον Ηρακλείδη τον Πόντιο και με μερικούς φίλους του έρχεται στις Συρακούσες. Ίσως τότε να υπερασπίσθηκε ο Πλάτων τον Δίωνα στον Διονύσιο, αλλά δεν κατώρθωσε τίποτε και ο Διονύσιος όχι μόνον δεν ξανάφερε τον Δίωνα, αλλά και του δήμευσε την περιουσία και υποχρέωσε την γυναίκα του να πανδρευθή τον Διοικητή των Συρακουσών. Στον Πλάτωνα δεν έδιναν άδεια να φύγη, αλλά ο Αρχύτας κατώρθωσε να τον ελευθερώση και να τον στείλη στην Αθήνα.

Ο Δίων, εξ άλλου, κατάφερε να οργανώση ένα σώμα στρατού και με μερικούς φίλους του Πλάτωνα κατέλαβε τις Συρακούσες αιφνιδιαστικά και ίδρυσε δικτατορία που διήρκεσε 3 χρόνια και τέλειωσε με τη δολοφονία του Δίωνα από τον φίλο του, τον Πλατωνικό Κάλλιππο.

Ο Πλάτων έμεινε στην Αθήνα, όπου και πέθανε το 347π.Χ. Σ’ αυτή την τελευταία περίοδο της ζωής του, διηύθυνε την Ακαδημία και έγραψε τα έργα: Τιμαίο, Κριτία και τους Νόμους, που έμειναν ατέλειωτοι.

ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

«Η ισότης είναι δικαία, αλλά μόνο μεταξύ ίσων» γράφει στα πολιτικά ο Αριστοτέλης ο πλέον επιφανής μαθητής του Πλάτωνος. Του Πλάτωνος, του οποίου ολόκληρη η πολιτική σκέψη όπως διατυπώθηκε στην «Πολιτεία», αλλά και στους «Νόμους» κυριαρχείται από την αντίληψη ότι η κατάχρηση της ελευθερίας είναι η καταστροφή της πολιτείας. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφει ο Γουίλ Ντυράντ στην Παγκόσμιο Ιστορία του Πολιτισμού. Ότι ο Πλάτων σχεδόν ολοκληρωτικά μέσα από το έργο του προκατέλαβε την οργάνωση του συγχρόνου φασιστικού κράτους. Η δημοκρατία για τον Πλάτωνα αποτελεί το απόλυτο κακό μιας πολιτείας. Όλα αυτά φαίνονται πολύ έντονα και καθορίζονται με σαφήνεια στο βιβλίο Η’ της Πολιτείας, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει:

«Η γαρ άγαν ελευθερία έοικεν ουκ εις άλλο τι ή εις άγαν δουλείαν μεταβάλλειν και ιδιώτη και πόλει.
Εικός, γαρ.
Εικότως τοίνυν, είπον, ουκ εξ άλλης πολιτείας τυραννίς καθίσταται ή εκ δημοκρατίας, εξ οίμαι της ακροτάτης ελευθερίας δουλεία πλείστη τε και αγριωτάτη».
«Γιατί η χωρίς μέτρο ελευθερία δεν οδηγεί καθώς φαίνεται σε καμμιά άλλη μεταβολή παρά στην χωρίς μέτρο δουλεία και για τον πολίτη και για την πόλη.
Διότι αυτό είναι φυσικό.
Φυσικό είναι λοιπόν, είπα, και η τυραννία να μη δημιουργείται από κάποιο άλλο πολίτευμα, παρά από την δημοκρατία, όπου από την ακραία ελευθερία πιστεύω έχει την προέλευσή της και η μεγίστη και ακόμα αγριώτατη δουλεία».

Αξίζει εδώ τον κόπο να δούμε ένα σχόλιο πάνω στο βαθύτατα αντιδημοκρατικό κείμενο του Πλάτωνος ενός συγχρόνου φιλολόγου, ο οποίος προσπαθεί να δικαιολογήσει τον Πλάτωνα και να τον συμβιβάσει με την πολιτική αντίληψη του καιρού μας, που θεωρεί την δημοκρατία σαν το απόλυτο καλό. Γράφει λοιπόν: «Η Δημοκρατία (εννοεί την Αρχαία Δημοκρατία), αρκετά διαφορετική από τον τρόπο που την εννοούμε σήμερα, αποτελεί εδώ ανομοιογενές σύνολο που αθροίζει ετερόκλητα και ασύνδετα μεταξύ τους πολιτειακά στοιχεία. Αυτό το χαρακτηριστικό αρκεί για να την απομακρύνει από το ιδεώδες πρότυπο του Πλάτωνα, ο οποίος ως κύρια αρετή του πολιτεύματος θεωρούσε την ενιαία και αδιάσπαστη φυσιογνωμία».

Δηλαδή μας λέγει ο σύγχρονος σχολιαστής, που ανήκει στην φιλολογική ομάδα του Κάκτου, ότι η Αρχαία Δημοκρατία ήταν ένα άθροισμα από ετερόκλητα και ασύνδετα μεταξύ τους πολιτειακά στοιχεία και ότι γι’ αυτό ο Πλάτων ήταν κατά της Δημοκρατίας. Αυτό είναι πέρα για πέρα εξωφρενικό, γιατί εάν ήταν μία φορά όχι ομοιογενής η Αρχαία Δημοκρατία, η σύγχρονη δημοκρατία είναι εκατό. Δυσάρεστο, λοιπόν, για πολλούς, αλλά ο Πλάτων είτε τους αρέσει, είτε δεν τους αρέσει υπήρξε και αυτός ένας αντιδραστικός «φασίστας». Ένας ξεκάθαρος χωρίς αμφιβολία αντιδημοκράτης.

ΠΗΓΗ