Ελληνικές Παραδόσεις: το «Δωδεκαήμερο» και τα κάλαντα

Το «Δωδεκαήμερο» είναι λαογραφικός όρος, στον νεοελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό,  που αναφέρεται στις δώδεκα μέρες από την παραμονή των Χριστουγέννων ως το πρωί των Φώτων. Είναι μια έννοια χρονική και δεισιδαιμονική, που την γνωρίζουν και τη χρησιμοποιούν τόσο οι Έλληνες από τα βυζαντινά χρόνια όσο και άλλοι χριστιανικοί λαοί από το μεσαίωνα.
Σημαντικότερο και πιο διαδεδομένο έθιμο του Δωδεκαημέρου είναι τα Κάλαντα. Στην ελληνική παράδοση οι μουσικές εκδηλώσεις και τα δρώμενα των ημερών του Δωδεκαημέρου αποτελούν μια ξεχωριστή ομάδα τραγουδιών που....
ονομάζονται «Άσματα του Αγερμού» ή αγυρτικά τραγούδια, επειδή έχουν ως σκοπό την είσπραξη χρημάτων (από τη λέξη «αγερμός», που σημαίνει χρηματικός έρανος και πιο συγκεκριμένα συλλογή κερμάτων).
Ο Ιωάννης Τζέτζης, βυζαντινός γραμματικός και ποιητής του 12ου αιώνα μ.Χ., στις Χιλιάδες του μας πληροφορεί: «Τα άσματα του αγερμού έχουν τις ρίζες τους και πέρα από τη βυζαντινή εποχή ακόμη, στην αρχαιότητα». Και οι αγύρται ή «μηναγύρται», όπως λέγονταν στο Βυζάντιο, ήταν κυρίως παιδιά, που γύριζαν στα σπίτια και στους δρόμους ψάλλοντας την Ειρεσιώνη, τα Κορωνίσματα και τα Χελιδονίσματα.
Τα Κάλαντα είναι ευχετικά και εγκωμιαστικά άσματα, και ανήκουν λαογραφικά στα ευετηριακά έθιμα, δηλαδή σε αυτά της καλοχρονιάς. Οι αρχαίοι Έλληνες τα ονόμαζαν «ορθοφώνια» και οι εκδηλώσεις τους ήταν πραγματικά εορταστικές. Το όνομά τους ίσως προέρχεται από τη λατινική λέξη calendae. Οι Καλένδες, ως εορτή, υπήρχαν από τη ρωμαϊκή εποχή. Οι Ρωμαίοι τις γιόρταζαν τις πρώτες μέρες κάθε μήνα, για να υποδεχθούν την έλευση του μηνός. Κατά μία παράδοση, η ονομασία προήλθε από το όνομα του πλούσιου Κάλανδου, που από τα δύο αδέλφια του ανέλαβε πρώτος να τρέφει τους Ρωμαίους για τις πρώτες δώδεκα μέρες κάθε μήνα.
Με τον καιρό, τα κάλαντα του Ιανουαρίου επισκίασαν τόσο πολύ τα υπόλοιπα, ώστε μόνο αυτά παρέμειναν ως μεγάλη γιορτή, ενώ τα άλλα ξεχάστηκαν. Στη Βυζαντινή εποχή συνεχίστηκε ο εορτασμός, παρ’ ότι άλλαξε η θρησκευτική τοποθέτησή τους. Η εορτή των Καλάνδων κρατούσε στην Κωνσταντινούπολη πέντε μέρες, με μεταμφιέσεις, πομπές, κτλ. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, οι «Καλένδες» του Ιανουαρίου, γιορτάζονταν με μεγάλη λαμπρότητα, παρά τις απαγορεύσεις των Πατέρων της Εκκλησίας, και διαρκούσαν δώδεκα ημέρες (γύρω από την πρωτοχρονιά). Θεωρούνται έμμεσοι απόγονοι των «Αγροτικών» της αρχαίας Αθήνας και άμεσοι απόγονοι των «Σατουρναλίων» της Ρώμης. Όμιλοι ανηλίκων ή ενηλίκων γύριζαν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας άσματα «ευφημιστικά» και «σκωπτικά». Με τη λέξη λοιπόν Calendae ή Βυζαντινές Καλένδες ή Κάλανδαι και νεωτέρως Κάλαντα, εννοούσαν παλαιότερα την ίδια εορτή.
Η ανάγκη υπενθύμισης των χριστιανικών εορτών οδήγησε στη δημιουργία των ασμάτων-καλάντων που τραγουδιούνται τις παραμονές των μεγάλων εορτών. Στο πρώτο μέρος τους περιγράφουν το ιστορικό της εορτής, ενώ στο δεύτερο αναφέρονται σε εγκωμιαστικούς και ευχετικούς λόγους, που τραγουδιόταν από την αρχαία εποχή.
pemptousia.gr

Διαβάστε περισσότερα: http://www.xryshaygh.com/enimerosi/view/ellhnikes-paradoseis-to-dwdekahmero-kai-ta-kalanta#ixzz3vN5zfJ9J