Ο Σουρής και τα σούργελα

Στην πολιτικήν εφάνη νέο σύστημα εσχάτως
καθώς είναι όλα νέα στο πρωτότυπό μας κράτος.
Ιδιότροπα, ποικίλα, αλλά και φαιδρά συνάμα,
ζωηρότητος μεγάλης και φρενοβλαβείας κράμα.
Πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνας διαπίστωσαν ότι το χιούμορ αποτελεί δείγμα ευφυΐας του ανθρώπου. Το χιούμορ όταν μετατρέπεται σε σάτιρα, κωμωδία το ορθότερον, αποτελεί μέσον πολιτικής και κοινωνικής πάλης, ιδεολογικού αγώνα. Άλλωστε,
όλες σχεδόν οι κωμωδίες του Αριστοφάνη έχουν πολιτικό και κοινωνικό περιεχόμενο, με σαφή μηνύματα προς τον λαό. Αν και δεν έγραψε θεατρικά έργα, αναμφίβολα ο Γεώργιος Σουρής είναι ο Αριστοφάνης της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Γεννημένος το 1853 στην Σύρο, με καταγωγή από την Χίο, προτίμησε αντί να σχηματιστεί ιερέας, κατά τις επιθυμίες του πατέρα του, να μεταναστεύσει στην Ρωσία προκειμένου να ασχοληθεί με το εμπόριο. Ευτυχώς όμως για τον ελληνικό πολιτισμό, ο Σουρής ούτε καν ήθελε να ακούσει για εμπόριο, και έτσι αποφάσισε να σπουδάσει στην Φιλοσοφική Σχόλη του πανεπιστήμιου Αθηνών, ενώ παράλληλα αρθρογραφούσε και έγραφε σατυρικά ποιήματα σε διάφορες εφημερίδες.
Το 1883 εκδίδει την δική του εφημερίδα, τον «Ρωμιό», μια αποκλειστικά εφημερίδα σάτιρας, σε εβδομαδιαία βάση, η όποια κυκλοφόρησε 1444 φύλλα με πρωτοφανή απήχηση. Επιπλέον, ο Σουρής, άνθρωπος μελαγχολικός και ταπεινός, δημιούργησε μια υπέροχη οικογένεια με την σύζυγό του Μαρία Κωνσταντινίδου αποκτώντας πέντε παιδιά. Δεν χρειάζεται να σταθούμε άλλο σε βιογραφικές πληροφορίες, καθώς αυτές είναι εύκολο να τις εντοπίσει ο καθένας. Η ουσία και το βαθύτερο περιεχόμενο της ποίησης του Σουρή είναι κάτι το οποίο φαντάζει εξαιρετικά επίκαιρο, ειδικά τώρα που συμπληρώθηκαν 90 χρόνια από τον θάνατο του, στις 26 Αυγούστου του 1919. Κατά έναν μυστήριο τρόπο η ζωή του Σουρή ακολουθεί, θα λέγαμε, τα πρώτα βήματα του ελληνικού κράτους και διαπερνά την παρακμή, την μιζέρια και τον αθηνοκεντρικό ελλαδισμό, για να φτάσει στο έπος του Μακεδονικού Αγώνα και των Βαλκανικών Πολέμων, μέχρι και στο όραμα της Μεγάλης Ιδέας, με τους Έλληνες Εύζωνες στην ιερή γη της Ιωνίας το 1919. Το ίδιο φαινόμενο συναντούμε και στον Κωστή Παλαμά, ο οποίος βεβαία πέθανε πολύ αργότερα. Τόσο ο Παλαμάς όσο και ο Σουρής με την ποίησή τους και γενικότερα με το πνευματικό τους έργο πήραν τον Έλληνα από έναν ξενόδουλο γραικύλο και τον μετέτρεψαν σε πολεμιστή της Μακεδονίας και της Μικρασίας. Και αν ο Παλαμάς έγραφε για τους μύθους, τους θρύλους και την φυλετική ψυχή του Ελληνισμού, ο Σουρής με τον ευφυέστατο και «καυτό» λόγο του κατακεραύνωνε το πολιτικό κατεστημένο της εποχής, την κοινωνική και πολιτισμική παρακμή, την μιζέρια του νεοέλληνα. Άλλες εποχές, ίδιοι άνθρωποι, ίδιες συνθήκες.
Πνεύμα ανήσυχο ο Σουρής, επαναστάτης, με όπλο την πένα και το χιούμορ του, γελοιοποιούσε καθημερινά τόσο το πολιτικό καθεστώς όσο και τους πολιτικάντηδες. Τα ποιήματά του κυριολεκτικά «φωτιά», διότι είχε καταφέρει να κατανοήσει πλήρως τους ανθρώπους και τις συνθήκες της εποχής του και να τους παρουσιάζει όπως πραγματικά ήταν. Μακριά από σκοπιμότητες και μικροπρέπειες, ο Σουρής μέσα από τις στήλες του «Ρωμιού», ξεγυμνώνει ολόκληρη την δομή της κοινωνίας, από τους πολιτικούς μέχρι και τον καθημερινό άνθρωπο, παρουσιάζοντας τους με κωμικό και ηθογραφικό τρόπο, κάτω απ' τον οποίο όμως ξεκάθαρα φαίνεται ο βάλτος της τότε ελληνικής κοινωνίας. Ο Σουρής ήταν ένας απόλυτος αρνητής του πολιτικού καθεστώτος, το οποίο διακωμωδούσε και ταυτόχρονα πίστευε στην αυτοκρατορική διάσταση του Ελληνισμού, στην ανώτερη αξία του Έλληνα, ο οποίος την εποχή του είχε μεταλλαχθεί είτε σε κακομοίρη νεοραγιά είτε σε φραγκολεβαντίνο αστό. Δικαίως στον Σουρή απέδωσαν τον τίτλο «ο Παλαμάς της σάτιρας». Γιατί και ο Σουρής είναι εθνικός ποιητής όπως άλλωστε και ο μεγάλος Κωστής Παλαμάς. Γιατί και οι δυο μίλησαν, ο καθένας με τον δικό του αυθεντικό τρόπο, για την ανάγκη αναγέννησης του Ελληνισμού και την απαλλαγή του από την κατάρα τόσο της πολιτικής διαφθοράς όσο και της κοινωνικής παρακμής. Ο Σουρής μίλησε στην ψυχή του Έλληνα, τον έκανε να γελάσει, να στοχαστεί, να κατανοήσει, να προβληματιστεί, ακόμη και να ντραπεί. Τότε όμως υπήρχε πνευματικός κόσμος. Υπήρχαν Παλαμάς, Σουρής, Δροσίνης, Ξενόπουλος και τόσοι άλλοι. Αυτοί διαμόρφωναν την κοινωνική σκέψη, την ζύμωση μέσα από τον πνευματικό αγώνα. Και τώρα τι; Αν η εποχή μας και οι άνθρωποι ομοιάζουν καταπληκτικά με αυτά που περιγράφει ο Σουρής, πνευματική αντίσταση και αφύπνιση δεν φαίνεται από πουθενά. Πνευματικός κόσμος σήμερα; Ερώτημα με απάντηση μια στροφή του μεγάλου ποιητή:
Αλί σε τούτους τους καιρούς σε τούτα τα ζαμάνια,
Γινήκανε τα θυμιατά αγγειά και τα σκατά λιβάνια.
πηγή