Του Νίκου Λυγερού
Η συμβολή του Ποντιακού στον ελληνισμό δεν περιορίζεται στο συμβατικό πλαίσιο της προσφυγιάς. Υπάρχουν πλούσια νοητικά σχήματα που δεν έχουν εξεταστεί ακόμα και δεν είναι απαραίτητα λόγω άγνοιας. Ένα από αυτά αφορά τη σχέση που υπάρχει μεταξύ εκπαίδευσης και στρατηγικής.
Όλοι ξέρουμε το επίπεδο του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας διότι το έχει αναδείξει η εξαντλητική μελέτη του Αντώνη Παυλίδη στο πλαίσιο της διατριβής του. Άρα, δεν υπάρχει αμφισβήτηση σε σχέση με το παράδειγμά μας. Το πρώτο ερώτημα που θέλουμε να θέσουμε είναι: για ποιο λόγο η... Οθωμανική Αυτοκρατορία επέτρεψε την ύπαρξή του; Το δεύτερο που είναι πιο τολμηρό: για ποιο λόγο επιτράπηκε το επίπεδο που απέκτησε; Και το τρίτο εξηγεί την επιλογή μας ως παράδειγμα: υπάρχει συσχετισμός μεταξύ αυτού του επιπέδου και της γενοκτονίας των Ποντίων; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα υπάρχουν στρατηγικές απαντήσεις, οι οποίες είναι επιπλέον εξηγητικές για το όλο θέμα.
Όταν η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή να δημιουργήσει ένα πανεπιστήμιο στη Σμύρνη, είχε εμπεδώσει το νοητικό σχήμα που είχε αναδείξει το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας; Είναι, βέβαια, εύκολο να κάνουμε κριτικές εκ των υστέρων και μέσω της ανάλυσης γεγονότων που δεν γνώριζαν οι πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής. Όμως ακόμα και εύκολη, η κριτική υπάρχει. Το υψηλό επίπεδο του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας αποτέλεσε έναν στρατηγικό στόχο. Ήταν, λοιπόν, δυνατό ν’ αναπτυχθεί το πανεπιστήμιο της Σμύρνης ενώ κανείς δεν πίστευε ουσιαστικά και πρακτικά στη Συνθήκη Σεβρών; Και μάλιστα το ερώτημα, σε σχέση με την ποντιακή συμβολή, είναι αν ήταν επιθυμητό. Η ιστορία απέδειξε ότι η πολιτική βούληση δεν επαρκεί, αν δεν υπάρχει στρατηγικό πλαίσιο.
Αν είχε γίνει εντελώς κατανοητό αυτό το ποντιακό νοητικό σχήμα, θα υπήρχε αυτή η προσπάθεια; Σίγουρα όχι. Άρα η ουσία είναι αλλού. Η συμβολή του Ποντιακού στον ελληνισμό δεν αποτελείται μόνο από τα ιστορικά γεγονότα· έχει προεκτάσεις και στη νοόσφαιρα της στρατηγικής. Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να εξετάσουμε μόνο ότι χρησίμευσε στον ελληνισμό, αλλά και ότι θα έπρεπε να είχε χρησιμεύσει σε αυτόν. Και αυτό δεν πρέπει να γίνει μόνο και μόνο στο ιστορικό πλαίσιο. Διότι υπάρχει και το μέλλον.
Αν εξετάσουμε τη Θράκη μέσω της ποντιακής συμβολής, τότε δημιουργείται ένα πλαίσιο ερωτημάτων. Υπάρχει εθνική στρατηγική που υποστηρίζει το εθνικό πανεπιστήμιο; Μέσα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Πανεπιστήμιο της Θράκης μπορεί να παίξει τον ρόλο του πόλου έλξης για τα Βαλκάνια; H δικτύωση του Πανεπιστημίου επαρκεί για το κοινωνικό και στρατηγικό πλαίσιο;
Όλα αυτά τα ερωτήματα είναι φαινομενικά θεωρητικά. Όμως, αν τα ενσωματώσουμε στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λωζάννης, η οποία διαχωρίζει και το πρόβλημα του Πόντου και το πρόβλημα της Σμύρνης, αλλά και το πρόβλημα της Θράκης, τότε το αφαιρετικό αποκτά μια έννοια που δεν είναι πια μόνο μια υπόθεση εργασίας. Αυτή είναι η ποντιακή συμβολή.
Όλοι ξέρουμε το επίπεδο του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας διότι το έχει αναδείξει η εξαντλητική μελέτη του Αντώνη Παυλίδη στο πλαίσιο της διατριβής του. Άρα, δεν υπάρχει αμφισβήτηση σε σχέση με το παράδειγμά μας. Το πρώτο ερώτημα που θέλουμε να θέσουμε είναι: για ποιο λόγο η... Οθωμανική Αυτοκρατορία επέτρεψε την ύπαρξή του; Το δεύτερο που είναι πιο τολμηρό: για ποιο λόγο επιτράπηκε το επίπεδο που απέκτησε; Και το τρίτο εξηγεί την επιλογή μας ως παράδειγμα: υπάρχει συσχετισμός μεταξύ αυτού του επιπέδου και της γενοκτονίας των Ποντίων; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα υπάρχουν στρατηγικές απαντήσεις, οι οποίες είναι επιπλέον εξηγητικές για το όλο θέμα.
Όταν η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή να δημιουργήσει ένα πανεπιστήμιο στη Σμύρνη, είχε εμπεδώσει το νοητικό σχήμα που είχε αναδείξει το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας; Είναι, βέβαια, εύκολο να κάνουμε κριτικές εκ των υστέρων και μέσω της ανάλυσης γεγονότων που δεν γνώριζαν οι πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής. Όμως ακόμα και εύκολη, η κριτική υπάρχει. Το υψηλό επίπεδο του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας αποτέλεσε έναν στρατηγικό στόχο. Ήταν, λοιπόν, δυνατό ν’ αναπτυχθεί το πανεπιστήμιο της Σμύρνης ενώ κανείς δεν πίστευε ουσιαστικά και πρακτικά στη Συνθήκη Σεβρών; Και μάλιστα το ερώτημα, σε σχέση με την ποντιακή συμβολή, είναι αν ήταν επιθυμητό. Η ιστορία απέδειξε ότι η πολιτική βούληση δεν επαρκεί, αν δεν υπάρχει στρατηγικό πλαίσιο.
Αν είχε γίνει εντελώς κατανοητό αυτό το ποντιακό νοητικό σχήμα, θα υπήρχε αυτή η προσπάθεια; Σίγουρα όχι. Άρα η ουσία είναι αλλού. Η συμβολή του Ποντιακού στον ελληνισμό δεν αποτελείται μόνο από τα ιστορικά γεγονότα· έχει προεκτάσεις και στη νοόσφαιρα της στρατηγικής. Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να εξετάσουμε μόνο ότι χρησίμευσε στον ελληνισμό, αλλά και ότι θα έπρεπε να είχε χρησιμεύσει σε αυτόν. Και αυτό δεν πρέπει να γίνει μόνο και μόνο στο ιστορικό πλαίσιο. Διότι υπάρχει και το μέλλον.
Αν εξετάσουμε τη Θράκη μέσω της ποντιακής συμβολής, τότε δημιουργείται ένα πλαίσιο ερωτημάτων. Υπάρχει εθνική στρατηγική που υποστηρίζει το εθνικό πανεπιστήμιο; Μέσα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Πανεπιστήμιο της Θράκης μπορεί να παίξει τον ρόλο του πόλου έλξης για τα Βαλκάνια; H δικτύωση του Πανεπιστημίου επαρκεί για το κοινωνικό και στρατηγικό πλαίσιο;
Όλα αυτά τα ερωτήματα είναι φαινομενικά θεωρητικά. Όμως, αν τα ενσωματώσουμε στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λωζάννης, η οποία διαχωρίζει και το πρόβλημα του Πόντου και το πρόβλημα της Σμύρνης, αλλά και το πρόβλημα της Θράκης, τότε το αφαιρετικό αποκτά μια έννοια που δεν είναι πια μόνο μια υπόθεση εργασίας. Αυτή είναι η ποντιακή συμβολή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Οι διαχειριστές του ιστολογίου δε φέρουν ευθύνη για σχόλια των αναγνωστών